احیای برجام و چشم انداز جنبش کارگری ایران /مازیار رازی

مذاکرات برجام (یا چانه زنی) بین رژیم ایران و اتحادیه اروپا و آمریکا به مراحل نهایی رسیده است. آقای بورل گفته بود که این متن حاوی رفع تحریم هایی از سوی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران است و توافقی بهتر از این قابل به دست آمدن نیست. یک سخنگوی اتحادیه اروپا هم گفته دیگر فرصتی برای مذاکره وجود ندارد و از ایران و آمریکا خواسته هرچه زودتر نظر خود را درباره پیشنهاد مطرح شده از سوی جوزپ بورل اعلام کنند.

مقام های رسمی و دولتی ایران هنوز نظر نهایی درباره این پیش نویس را اعلام نکرده اند. اما نماینده منصوب خامنه‌ای در کیهان نوشته است که «مذاکرات درباره چهار محور اصلی، کماکان بی‌نتیجه مانده است. پادمان، لغو تحریم‌ها، تضمین آمریکا که تعهدات خود را نقض نمی‌کند. مسائل پادمانی مربوط به پیدا شدن اوارنیوم در سه مرکز اعلام نشده از سوی ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی است که ایران خواهان مختومه شدن پرونده آن در آژانس پیش از احیای برجام است.

ایران خواهان تضمین از سوی ایالات متحده است تا دولت های بعدی این کشور از توافق احیا شده برجام خارج نشوند اما دولت جو بایدن گفته قادر به دادن چنین تعهدی نیست. همچنین ایران خواهان برداشته شدن همه تحریم ها و سپس راستی آزمایی آن است اما بر اساس گزارش ها توافقی در این زمینه با ایالات متحده به دست نیامده است.

اما،‌ به نظر می رسد که در چند هفته آینده این موانع از میان برداشته شود. چنانچه در هفته های پیش رو به نتیجه رسد، چشم انداز جنبش کارگری برای دخالتگری در راستای تحقق حاکمیت خود از اهمیت زیادی برخوردار می شود. از اینرو مارکسیست های انقلابی  از هم اکنون باید در این راستای تبادل نظرها در میان کارگران پیشتاز را آغاز کنند و احتمالات موجود را برای دخالتگری مورد بررسی قرار دهند. این مقاله در مورد توافق احتمالی برجام برای آماده سازی شیوه های دخالتگری در جنبش کارگری نگاشته شده است.

بلا تردید تغییرات قریب الوقوع سیاست های آتی ایالات متحده پس از اعمال سیاست های ترامپ در دوره پیش، ایران را در آستانه تحولات نوینی قرار خواهد داد. انتظار می رود که سرمایه گذاران و شرکت های آمریکایی و اروپایی پس از دوره ای از مذاکرات و چانه زنی ها و توافقات سرّی و علنی بر سر توافق نامه برجام، سرانجام رهسپار ایران شوند. مطمئنا وضعیت جنبش کارگری نیز در اثر ورود مجدد سرمایه ها دستخوش تحولات مهّمی خواهد شد. از این نظر بررسی، ارزیابی و تحلیل معاملات پشت پرده و یا علنی امپریالیسم و دولت سرمایه داری ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود، چرا که از منظر مارکسیست های انقلابی که تنها به منافع طبقه کارگر می اندیشند، تحلیل دقیق این مطلب است که مدد می رساند تا بتوان چشم  انداز روشن تری از جنبش کارگری و وظایف خود و پیشروان کارگری را ترسیم کرد.

******************

از منظر ما این تحولات احتمالی آتی، روزنه هایی برای فعالیت های مشخص تر و پایه ای تر در راستای تدارک انقلاب ایران ایجاد خواهد کرد. به عبارت دیگر راه اندازی صنایع و اشتغال مجدد تضاد بین کار و سرمایه را عریان ترآشکار کرده و هر چه بیشتر بر لزوم آماده سازی تدارکات انقلاب کارگری در ایران تاکید خواهد کرد. در طی بیش از چهار دهه گذشته بیشترین تمرکز دولت سرمایه داری ایران برگسترش تجارت و فعال نمودن بخش تولیدات صنایع نظامی با اتکا به درآمد حاصل ازمنابع نفتی بوده است. دراین دوران، در بسیاری از کارخانه ها ی تولیدی بسته شده و ازدیاد بیکاری تأثیرات بسیار مخربی در بافت و روحیه طبقه کارگر ایجاد کرد، اما علیرغم همه این اوصاف بخش های عظیمی از کارگران، بویژه کارگران نیشکر هفت تپه  به اعتصابات و اعتراضات خود ادامه داده و سنت مبازاتی کارگران ایران را زنده نگاه داشتند، سنتی که ما مدیون تجارب اعتصابات عمومی  انقلاب بهمن ۱۳۵۷ بوده ایم؛ انقلابی که طبقه کارگر با دخالت مستقیم خود در آن کمر دیکتاتوری رژیم شاه را درهم شکست و یکی از متحدان نزدیک امپریالیسم آمریکا را به زیر کشید؛ انقلابی که به علت نبود متاسفانه یک رهبری انقلابی، به دست نیرویی ضد انقلابی افتاده و به یغما رفت. این شکست سرانجام فاجعه باری به همراه آورد؛ سرانجامی چون تحلیل وضعیت اقتصادی اکثریت اقشار مردم، رشد فساد و اختلاس های نجومی به همراه اختناق و سرکوب شدید؛ عواملی که باعث  دلسردی و ناامیدی بخش های گسترده ای از کارگران شده و افت فعالیت ها و مبارزات عمومی طبقاتی را به دنبال داشت، اگرچه علیرغم همه این احوال بخش پیشتاز طبقه (مغزهای متفکر کارگران) همچنان به سازماندهی مخفی و تداوم مبارزات کارگران در حد توان ادامه دادند. در محور آن اعتصاب کارگران هفت تپه در سالهای اخیر بوده است. اما، از این پس و در پرتو تغییرات قریب الوقوع پیش بینی شده، وضعیت مبارزاتی طبقه کارگر ایران به احتمال قوی وارد مرحله نوینی خواهد شد.

اپوزیسیون راست ایران که هدفی به جز استقرار مجدد سرمایه داری در ایران در سر ندارد، تلاش می کند تا با استفاده ازحربه رادیو و تلویزیون هایی که با مخارج هنگفت امپریالیست ها راه اندازی شده، وانمود کند که نظام سرمایه داری غرب تنها حکومتیست که می تواند دمکراسی را به ارمغان بیاورد. آنان اصلاحات مخملی نرم را موعظه می کنند و جوانان ایرانی را از رفتن به سوی سوسیالیسم و رادیکالیسم بر حذر می دارند؛ این گرایشات راستگرا، تلاش می کنند تا چهره واقعی امپریالیسم را که تا همین چندی پیش منابع نفتی کشور را به بهایی ارزان غارت می کرد و کیسه های خود را از ارزش اضافی نیروی کار ارزان کارگران ایران می انباشت، اینک زیر بزک دروغین دموکراسی  پنهان می کنند. اما تردیدی نیست که پس از توافقات احتمالی برجام، هنگامی که باری دیگر چرخ های کارخانجات مختلف تولیدی به گردش افتد و کارگران به شدیدترین حد ممکن مورد بهره برداری قرار گیرند چهره واقعی و استثمارگر امپریالیسم بیشتر آشکار خواهد شد. اینان زمانی این سخنان را می گویند که همه دولت های  غربی خود تا خرخره در بحران اقتصادی و سیاسی گرفتارشده اند و بحران اخیر ناشی از کرونا باری دیگر این زبونی و ناتوانی نظام سرمایه داری را بیشتربه نمایش گذاشت.

البته نباید فراموش کنیم که غارت حتی در عرف گرگ ها هم قواعدی دارد که سرمایه داری علیل و ناقص الخلقه جمهوری اسلامی حتی با همان قواعد پذیرفته شده نیز خوانایی نداشته و ندارد. پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ و به حاکمیت رسیدن رژیم جمهوری اسلامی، ما همواره با دو جناح در میان رژیم تا به امروز روبرو بوده ایم: جناح اصولگرا و جناح اصلاح طلب! این امر ناشی از تناقضی است که در درون یک رژیم متکی بر سلسله مراتب شیعه وجود داشته و دارد. هر دولت سرمایه داری باید با یک رژیم متعارف سرمایه دارانه چرخانده شود و نه یک رژیم ملوک الطوایفی اسلامی! این تناقض با ظهور این دو جناح خود را به نمایش گذاشته است. رژیم برای بقای خود و پیوستن به جهان امپریالیستی باید یک رژیم متعارف سرمایه دارانه باشد. علت اصلی به تعویق افتادن برقراری روابط تنگاتنگ با غرب در بیش از ۴ دهه این موضوع مرکزی است. تنها در صورت تکامل رژیم به یک رژیم متعارف است که برقراری روابط با امپریالیسم به فرجام خواهد رسید- حتی چنانچه این تحول اجبارا بر رژیم کنونی تحمیل شود. نوشیدن «جام زهر» خمینی و «نرمش قهرمانانه» خامنه ای نشان دهنده این سازش و تمکین جناح اصول گرا به امپریالیسم بوده است. در دوره پس از توافقات ما شاهد ظهور  نهاد هایی شناخته شده و بین المللی چون سازمان بین الملی کار (آی ال او) و دیگرسازمان های این چنینی در سطح کشور خواهیم بود. آنان، طبق قوانین سازمان های وابسته خود به امپریالیسم، با استفاده از سندیکاها و اتحادیه های زرد بر آن خواهند بود که ضمن نمایش دموکراسی، پتانسیل انقلابی کارگران و زحمتکشان را به کجراه کشانده و به هدر برند، این تلاش ها از هم اکنون درگفتگو های اپوزیسیون راست خارج و داخل، و حتی سخنرانی های اصلاح طلبان دولتی نیزمنعکس شده است. این روند علیرغم خطرات احتمالی، باالجبارمنافع درازمدتی برای طبقه کارگر را نیزبه همراه خواهد آورد. این سندیکا ها امکان تشکل کارگران و افزایش روند مبارزات اقتصادی را تسهیل کرده و بر اعتماد به نفس طبقه کارگر خواهد افزود. طبقه کارگری که تا کنون به حاشیه رانده شده، وحتی امکان دریافت حقوق عقب افتاده که گاه به شش ماه تا یکسال هم بالغ می شد نداشته، و هیچ ارگانی به دادخواهی های پاسخ نمی داد، اینک امکان پیدا می کند که با تکیه به نیروی جمعی خود به این خواسته ها جامه عمل بپوشاند. اگرچه تشکیل چنین سندیکاهایی هدف مورد نظر پیشروان کارگری نبوده و نخواهد بود، اما آنان را قادر می سازد که از ایجاد چنین تشکیلاتی به نفع خود بهره برداری کرده و با جذب نیروهای پیشرو در این سندیکا ها، شورا ها و سندیکا های مستقل و رزمنده خود را سازماندهی نمایند.

البته چشم انداز چنین روندی طولانی نخواهد بود، چرا که سرمایه داری علیل و وابسته به امپریالیسم داخلی هیچگاه قادر به جهش اقتصادی و رقابت با تولیدات خارجی نبوده و محدود به بازار داخلی باقی خواهد ماند، و یا گسترشی محدود و منطقه ای خواهد داشت. سرمایه داری جهانی هرگز تکنولوژی ساخت ماشین های تولید کننده مادر را در اختیار کشورهایی چون ایران قرار نداده و نخواهد داد. در نتیجه کالاهایی که با استفاده از نیروی کار ارزان تولید شده بازار های داخلی را انباشته و اندکی از فشار موجود می کاهد. کالاهایی در سطح وسایل مصرفی، یا تولیدات مونتاژ شده خارجی و یا حداکثر تسلیحات و تولیدات نظامی و غیره. اما این رونق اقتصادی دیری نپائیده و در نتیجه مواجه با بحرانی نظیر بحران اشباع بازار که دردوران محمد رضا شاه اتفاق افتاد، احتمال چندان دور از انتظاری نیست. دوباره کارگران بیکار می شوند، حلبی آبادی ها به راه خواهد افتاد و تظاهرات و اعتراضات بالا می گیرد. اما این بار اگر دوران رونق موقت و دموکراسی نیم بند، به درستی مورد استفاده قرار گیرد دیگر در به پاشنه قدیم نخواهد چرخید. طبقه کارگر متشکل که اینک به قدرت جمعی خود آگاهی یافته، در چنین شرایط بحران زده وارد میدان شده و اعتصابات و تظاهرات خود را کلید خواهد زد. آنان با خواسته هایی که به مدت چهل و اندی سال سرکوب شده بود وارد میدان مبارزه می شوند. مسائلی چون مسکن مناسب، خوراک کافی، بهداشت رایگان و همگانی و آموزش رایگان. مسائلی که حتی سرمایه داری متعارف و بنا به تفسیر راستگرایان «دموکرات نوع غربی» نیز قادر به پاسخگویی بدان نبوده، آن چنان که در دوران شاه نبود، و باید باالاجبار به حربه سرکوب متوسل شود، همانگونه که شاه و اسلاف اسلامیش بدان دست بردند. سرکوبی که مسلما این بار ایران را با سرعت بیشتری را به سوی موقعیت انقلابی سوق خواهد داد.

چنانچه این ارزیابی درست باشد، که به نظرما و با توجه به شناخت از ماهیت سرمایه داری ایران، بحران جهانی امپریالیسم و رشد و گسترش فعلی جنبش کارگری ایران و جهان چندان دور از واقعیت نیست؛ اینک  مساله تاکید بر اهمیت رهبری جنبش کارگری و کل جنبش های اجتماعی در دستور روز قرار می گیرد. حرکت های اجتماعی صد ساله اخیر، بویژه انقلاب ناکام ۱۳۵۷ نشان داد که چگونه عدم وجود رهبری کارگری می تواند منجر به عواقب هولناک اجتماعی و سلطه دیکتاتوری دیگری به جای دیکتاتوری پیشین شود. مطمئنا اگر پیشتازان طبقه کارگر از هم اکنون مُهر خود را بر اعتراضات و اعتصابات کارگری و مردمی نزده و رهبری این حرکت ها را به دست نگیرند، و رهنمود های گام بعدی را ترسیم نکنند؛ این رژیم پابرجا خواهد ماند و به خودی خود سرنگون نخواهد شد؛ یا در بهترین وضع ممکن همچنان با جابجایی مهره ها و استفاده از اشکال مختلف تحمیق توده ها مانند ایجاد سندیکای زرد و غیره  به حیات خود ادامه خواهد داد. در نتیجه، تدارکات برقراری رهبری کارگری نقش تعیین کننده ای در آینده خواهد داشت. مسلما اگر پایه ریزی های این رهبری از هم اکنون آغاز شود چه بسا بتوان گفت که تا چند سال دیگر و با تعمیق وضعیت بحران اقتصادی و ایجاد موقعیت های انقلابی، انقلاب کارگری در دستور روز قرار گیرد. اما، اگر رهبری در زمان مناسب وجود نداشته و وارد عمل نشود بعید نیست که مجددا تاریخ ۱۳۵۷ تکرار شده و تداوم یابد. این ارزیابی متکی به  تجربه تاریخی بیش از ۱۷۵ سال مبارزه طبقاتی سراسر جهان و انقلاب ها، مشخصاً انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ است. سناریویی که اینجا ترسیم کردیم منتج از آرزو ها و آمال ایده آلیستی نبوده و ریشه در واقعه ای تاریخی دارد که در ابتدای قرن بیستم جهان سرمایه داری را به لرزه انداخت. اینک وظیفه هر مبارز مارکسیست و کارگر پیشتازیست که از همین امروز وارد میدان عملی کارزار شود. مارکسیست های انقلابی باید از همین امروز در سطح رهبری کننده همین اعتصاباتی که شروع شده، قرار گیرند. در میان کارگران مبارز و پیشتاز، دیده شوند و فعالیت کند، و پیوند خود را با پیشتازان کارگری و اعتصاب کنندگان کارگری مستحکم کنند. امروزه ما شاهد تظاهرات و اعتصابات بیشمار کارگری هستیم، اما عملاً نقش چپ رادیکال و انقلابی در این حرکات چندان پررنگ نیست، آنان از قافله عقب افتاده اند. باید با سرعت بیشتری سازماندهی را به پیش ببریم. این سازماندهی مشخصا و در وهله نخست بر دوش رفقای جوان داخل ایران که خواهان تدارک انقلاب و دست اندر کار این تدارکات هستند می باشند. اهمیت تکیه به کمک های بین المللی کارگری را نیز نباید از یاد برد. پیروزی انقلاب در یک کشور بدون حمایت و همراهی و همکاری سندیکاهای کارگری  مترقی بین المللی و دیگر سازمان های مترقی بین المللی امکان پذیر نخواهد بود

بنابراین اینک ساختن حزب پیشتاز انقلابی در ایران، و ارتباط گیری همزمان با سازمان های کارگری و مترقی بین المللی جهانی دو وظیفه مهم و اساسی ما در شرایط کنونی خواهد بود.  این فراخوانیست به تمام پیشروان کارگری؛  باید هر چه زودتر با اتکا به پیش زمینه تئوریک منسجم، پایه ریزی بنیاد های ساختمان حزب را آغازکنیم. فراموش نکنیم که ساخت هیچ بنای مستحکمی بدون یک نقشه دقیق و برنامه ریزی مشخص و از پیش تعیین شده امکان پذیر نخواهد بود

این ساختمان، بنیاد همان حزب پیشتاز انقلابیست که باید نطفه های اولیه اش از امروز ایجاد گردد. آجر های این بنای معظم هسته های مخفی کارگران و جوانان است. باید آجر روی آجر گذاشته شود تا ساختمان استحکام یابد. ساختمانی که کارگران را برای تسخیر قدرت آماده خواهد کرد. امروز  وظیفه بسیار خطیری به عهده  تمامی  مارکسیست های انقلابی است. باید خود را برای سرنگونی نظام سرمایه داری و استقرار انقلاب سوسیالیستی آماده کرد.

پیش به سوی تشکیل حزب پیشتاز کارگری!

پیش به سوی تدارک سرنگونی نظام سرمایه داری و رژیم جمهوری اسلامی!

پیش به سوی تدارک انقلاب کارگری و استقرار سوسیالیسم!

مازیار رازی

۲۰ مرداد ۱۴۰۱

militaant.com