تروتسکی و مسئله‌ی هنر در سایه‌ی انقلاب
نویسنده: امین ماسوری
تروتسکی و مسئله‌ی هنر در سایه‌ی انقلاب
در یک اتاق آفتاب‌گیر در کویوآکان مکزیک، در سال ۱۹۳۸، سه چهره‌ی مهم گرد هم آمده‌اَند: لئون تروتسکی، دیه‌گو ریورا و آندره برتون. بحث بر سر هنر است، اما آنچه در میان است، چیزی فراتر از زیبایی‌شناسی: سرنوشت آزادیِ خلاقه در جهانی دوپاره‌شده میان سرمایه‌داری و بوروکراسی حزبی.
تروتسکی، برخلاف ژوزف استالین و حامیان «رئالیسم سوسیالیستی»، معتقد بود که انقلاب نه‌تنها نباید هنرمند را محدود کند، بلکه باید امکان شکوفایی تجربه‌های نو را فراهم آورد. در کتاب ادبیات و انقلاب نوشت: «انقلاب نمی‌تواند با دیکتاتوری سلیقه، فرهنگ بسازد.» این جمله، عصاره‌ی نگاه او به پیوند میان آزادی و هنر است.
در همان سال، تروتسکی و آندره برتون، هنرمندشاعرِ سوررئال‌ایست فرانسوی، مانیفستی مشترک نوشتند: برای یک هنر انقلابیِ مستقل. در آن آمده بود: «هیچ‌کدام از طرف‌های انقلاب نباید از هنرمند بخواهد دروغ بگوید، زیرا انقلاب بدون آزادی، روح خود را از دست می‌دهد.»
نقاشان برجسته‌ای چون دیه‌گو ریورا و فریدا کالو در مکزیک، از حامیان تروتسکی بودند. فریدا در سال ۱۹۳۷ تابلویی با عنوان، “خودنگاره تقدیم به لئون تروتسکی” کشید و به‌مناسبت سالگرد انقلاب اکتبر به او اهدا کرد. دیه‌گو ریورا نیز در نقاشی مشهور خود، “مَرد در چهارراه”، چهره‌ی تروتسکی را در کنار مارکس و انگلس ترسیم کرد.
تروتسکی حتی در تبعید، سینما، ادبیات و نقاشی را با دقت دنبال می‌کرد. از آوانگاردیست‌هایی چون آیزنشتاین و ورتوف حمایت کرد و بر آن بود که سوسیال‌ایسم بدون تخیل، راه به‌جایی نمی‌برد.
امروز، دفاع از تروتسکی در عرصه‌ی هنر، بیش از یک موضع تاریخی است؛ دفاعی است از خلاقیت، از آزادی بیان، و از رؤیای جهانی که در آن انقلاب به‌معنای گشودن راه‌های تازه است، نه بستن آن‌ها.
پی‌نوشت: تابلوی “مَرد در چهارراه” اثر دیه‌گو ریورا یک نقاشی دیواری معروف بود که در سال ۱۹۳۳ برای ساختمان “راکفلر سنتر” در نیویورک طراحی شد، اما به دلیل وجود تصویر لنین در آن، تخریب گردید. بعدها ریورا این اثر را با نام “مرد، کنترل کننده جهان” در مکزیکوسیتی بازآفرینی کرد.
آخرین دیدگاه ها