پاسخ بیانیۀ «لارنس و ویشارت» در مورد مجموعه آثار مارکس و انگلس

از میلیتانت شماره ۷۱

بیانیۀ انتشارات «لارنس و ویشارت»¹(L&W) در مورد «مجموعه آثار مارکس و انگلس» (MECW) که در روز 25 آوریل 2014 بر روی وب سایت آن ها منتشر گردید، ما را بر آن داشت تا این پاسخ را بدهیم. انتشارات «لارنس و ویشارت» از «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» (MIA)² درخواست نمود تا مطالب مشمول کپی رایت آن از روی این سایت برداشته شود. بازتاب این اقدام، در سطح «جامعۀ مارکسیستی» به طور کلی منفی بوده، هر چند این اقدام کاملاً قانونی است. ترجیح ما بر آن بود که اجازه می دادند این مطالب به صورت آنلاین باقی بماند. از آن جایی که ده جلد نخست مجموعه آثار طی سال های 1975 و 1978 انتشار یافته، بی شک انتشارات «لارنس و ویشارت» ظرف این سال ها نه تنها هزینه های آن را جبران نموده که حتی مبلغی هم اضافه بر آن از محل نسخه های جدیدتر می باید عایدشان شده باشد.

تمام کاربران «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» و خوانندگان مطالب «لارنس و ویشارت» می باید متوجه باشند که «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» هرگز درکمپینی که هزاران نفر از چپ ها و مارکسیست ها از پایین علیه خواستۀ «لارنس و ویشارت» به راه انداختند، دخالت نکرد. زیرا ما هرگز ادعا نکردیم که سایر مطالب مارکس و انگلس هم که در دامنۀ اینترنتی عمومی قرار دارد، از سوی «لارنس و ویشارت» مورد تهدید قرار گرفته است. ما به خوانندگان اطمینان خاطر داده ایم که بخش گسترده ای از این نوشته ها هم چنان در دامنۀ اینترنتی عمومی وجود دارد و در صفحه اینترنتی «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها») باقی خواهد ماند. کسانی که خارج از تیم داوطلبان این آرشیو قرار می گیرند، ممکن است «ایجاد دلهره و نگرانی» کرده باشند (اگر چه اغلب مردم، حالا دیگر کاملاً متوجه موضوع شده اند)، ولی ما چنین نکردیم. تیم مذکور در آرشیو ما کاملاً از خواستۀ «لارنس و ویشارت» آگاه می باشد. اما ما یک اختلاف سیاسی بر سر این مجموعه آثار با این انتشارات داریم؛ موضوع، امتیازات ویژۀ یک نهاد از دید ماست که می باید به شکل عمومی به بحث گذاشته شود و برای همگان علنی کرد.

در ابتدا ما از «لارنس و ویشارت»، انتشارات بین المللی و «انتشارات پروگرس» به خاطر ریسکی که در زمینۀ این پروژه در دهۀ 1970 متحمل شد و ثمرۀ آن تدوین «مجموعه آثار مارکس و انگلس» بود، ستایش می کنیم. این اقدام، سهم فوق العاده ای را در حق تاریخ جنبش کارگری به طور عموم و مارکسیزم به طور اخص، ادا کرده و هنوز هم می کند.

با این وجود، مسئولان «لارنس و ویشارت» می نویسند که:

«در حال حاضر ما با یک مرکز پخش که می تواند نسخۀ دیجیتال “مجموعه آثار” را به “کتابخانه های دانشگاه ها” در سطح جهان ارانه کند، مشغول مذاکره بر سر یک قرارداد هستیم. این کار، همان نقش در دسترس عموم قرار گرفتن را در حوضه عمومی “کتابخانه آکادمیکگ که با کمک های مالی دولتی تأمین می گردد، ایفا خواهد نمود. این مدل عمومی، می تواند حق الزحمۀ انتشارات، نویسندگان و مترجمان را برای کارشان در زمینه تهیه کتاب یا کتاب های در دست انتشار، پرداخت نماید.»

ما با این عقیده مخالفیم. برداشتن این مجموعه از اینترنت که در پیش در دسترس عموم قرار داشته و بردن آن به «یک طبقه بالاتر»، یعنی بخش آکادمی ، دقیقاً نقطۀ مقابل «حفظ دسترسی عموم به این آثار» می باشد. به این صورت که تنها آنان که موقعیتی آکادمیک در دانشگاهی را دارند و می توانند آن را به اشتراک بگذارند، به این آثار دسترسی خواهند داشت. این اقدام، قابلیت برجسته ای را که «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» عملاً با قرار دادن متون «مجموعه اثار مارکس و انگلس» در کنار سایر کارهای نویسندگان مارکسیست به این آثار بخشید نیز از بین می برد.

«آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» از ابتدا، منبع کسب اطلاعات سریع و رایگان بوده، زیرا ما خواهان گشودن درهای کتابخانه های دانشگاه ها بودیم تا نوشته های جمع آوری شدۀ مارکس و انگلس که در آن ها، از دسترس افراد خاص خارج شده و برای استفاده در دسترس همگان قرار گیرد و حتی آنانی که در دهۀ 1990 از مودم های dial-up استفاده می کردند هم توانستند به این مطالب دسترسی داشته باشند. همان طوری که «لارنس و ویشارت» هم در بحث خود مدعی است، اینترنت برخلاف ادعای «لارنس و ویشارت»، «فرهنگ مصرفی که می خواهد محتوای فرهنگی را به طور رایگان به مصرف کنندگان منتقل کند»، نیست؛ بلکه یک رسانۀ جدید برای اطلاعات است. به ویژه تاریخ جنبش کارگری می باید در حقیقت «رایگان» باشد.

با رایگان نمودن این آثار، ما توانسته ایم دسترسی به این مطالب مهم را در هر نقطه از جهان، به شکل بسیار گسترده ممکن سازیم. لذا شکل محدود و ممنوع کنندۀ انتشار این آثار، جلوی استفادۀ آنانی را که می توانند بیشترین بهره را از این آثار ببرند، به صورت کلی می گیرد. در حالی که گذاشتن این آثار در اینترنت مدار بسته دانشگاه ها در واقع این آثار را زیر دست عده ای نخبه دانشگاهی قرار می دهد و نه «عموم».

«لارنس و ویشارت» در این بیانیه آورده است که اگر به ـآرشیو اینترنتی مارکسیست ها» اجازه بدهد تا جلدهای 1 تا 10 از 50 جلد را در سایت خود قرار دهد، ضربۀ جبران ناپذیری به موقعیت مالی خود خواهد زد. روشن نیست که آیا نه سال پیش هم که آن ها اجازۀ انتشار آنلاین این آثار را به ما دادند، چنین مشکلی وجود داشت و یا این، وحی تازه ای است.«لارنس و ویشارت» می نویسد: «هیچ سودی نمی برد، به غیر از دستمزد ناچیزی که به تعداد قلیلی از کارمندانی که بسیار پر کار زحمت می کشند، پرداخت می شود و بخش بزرگی از مابقی این سود در پروژه های رادیکال انتشارات سرمایه گذاری می شود، مانند برنامۀ گسترده و پر خرج کتاب های الکترونکی رایگان. بدون “لارنس و ویشارت” و کارمندانش که سال های زیادی را در جمع آوری آثار مارکس و انگلس سرمایه گذاری کردند، این مجموعه آثار اکنون وجود نمی داشت و بدون درآمد از کپی رایت این آثار هم “لارنس و ویشارت” اکنون وجود نمی داشت.»

باز هم روشن نیست که که «لارنس و ویشارت» چه نوع درآمدی از محل فروش جلدهای مجموعه اثار مارکس و انگلس به دست می آورد و چه مقدار از فروش نویسندگان متأخر کسب می کند؟

انتشارات «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها»، درآمد «لارنس و ویشارت» از محل استفادۀ تجاری از مطالب در انتشارات تجاری را به مخاطره نمی اندازد. در حقیقت، شکی وجود ندارد که توده های متشکل از شاگردان مارکسیزم بابت زحماتی که «لارنس و ویشارت» در امر انتشارات کشیده، به آن بسیار مدیون می باشند. اما امروز «لارنس و ویشارت» عملاً از مردم جهان می خواهد که برای دسترسی به این 10 جلد از آثار مارکس و انگلس، به اینترنت رجوع نکرده، بلکه برای آموختن مارکسیزم و هر از گاهی نگاهی به این آثار انداختن، به دانشگاه بروند. برای تهیۀ این آثار و ترجمۀ آن ها و فراهم آمدنشان بر روی اینترنت، به خرج انتشارات بین المللی³ و انشارات پروگرس⁴ (که از کمک های مالی دولتی برخوردار است) ممکن گردیده و از زاویه سیاسی و اخلاقی– و نه قانونی– متعلق به جهانیان است و نه یک سازمان. البته «لارنس و ویشارت» خود نیز به این امر آگاه است. «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» اولین گروهی خواهد بود که برای تأمین بودجۀ مخارج انتشارات مجموعه آثار مارکس و انگلس، اعلام پشتیبانی می کند. اما امکان این که مخارج این آثار طی 40 سال گذشته، نقداً نه تنها در آمده باشد که به کنار، بلکه سودی هم از آن عاید شده باشد، بسیار زیاد است. حائز توجه است که ما درخواست همۀ 50 جلد را نداریم، بلکه تنها همان 10 جلد اول مورد نظر است که در اینترنت برای همه قابل دسترس باشد. بله به نظر ما این بسیار مهم تر از امتیازات ویژۀ سازمانی یک خانۀ انتشار کتاب است.

این درست است که «لارنس و ویشارت» پیرو سنت سایر انتشارات چپ و کمونیستی است و این سنت، به طور کلی، توانست نوشته های مارکس، انگلس و لنین را در شکل خلاصه شده، به صورت کتاب های جیبی بیرون دهد. این سنت البته مدت ها پیش کنار گذاشته شد و ما از «لارنس و ویشارت» به خاطر انتشارات اینترنتی رایگانش تقدیر می کنیم، اما مقصود از این رایگان بودن این بود که این مطالب در دسترس کارگران و جوانان قرار گیرد، نه این که با گرفتن این امکان از آن ها، خریدن هر چه گران تر این آثار را به آن ها تحمیل کرد. نکته بر سر این است که هر انتشارات کمونیستی می باید در پی گسترش هر چه بیشتر این آثار باشد و نه، باز هم تکرار می کنیم، محدود کردن آن و ما در «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» هم خود را به این اصل پای بند می دانیم. در غیر این صورت، این عمل در تضاد با انتشارات کمونیستی قرار می گیرد. البته مخارج انتشار باید تأمین گردد. ما با این امر هیچ مشکلی نداریم. ما حتی از آن دفاع کرده و حمایت می کنیم. اما در این جا مسأله این نیست.

در ضمن ما باور نداریم که اجازۀ دسترسی اینترنتی به این 10 جلد اول، مانع فروش این 10 جلد شده و یا در انتشار دیجیتالی برای دانشگاه ها که مصرف کنندگان مورد نظر «لارنس و ویشارت» هستند، اختلالی ایجاد خواهد کرد. ما در حقیقت به این معتقدیم که اجازۀ دسترسی رایگان بخشی از این آثار، عملاً به افزایش فروش آن ها کمک خواهد کرد. البته این موضوعی است که از بحث های بین انتشارات مختلف نتیجه گیری شده است.«آرشیو اینترنتی مارکسیست ها» خود در این رابطه نقش فعال داشته و در تبلیغات و حمایت از این طریق فروش در رابطه با این کتاب ها فعال بوده است و هم اکنون هم آمادۀ هر گونه بحثی در زمینۀ چگونگی ادامۀ کار می باشد. قابل ملاحظه است که سری کامل این کتاب ها را از کتابفروشی های دست دوم اما با ظاهر نو می توان خرید. آیا این امر به فروش این کتاب ها توسط «لارنس و ویشارت» لطمه زده است؟ لذا این تولید دیجیتال که قرار است به مصرف دانشگاه ها برسد، تولیدی است لوکس و هیچ کمکی به فروش کتاب های این آثار نخواهد کرد. شکل دیجیتال در واقع محصول دیگری است که تنها با انبار جلدهای کامل کنونی این آثار مجبور به رقابت خواهد شد.

به امید ادامه این بحث

دیوید والترز از طرف «آرشیو اینترنتی مارکسیست ها»

۲۶ آوریل۲۰۱۴