فشار بر داعش در چندین جبهه

«دولت اسلامی عراق و سوریه» (داعش) در داخل و اطرافِ واپسین سه شهر بزرگی که کنترل شان را در عراق و سوریه به دست دارد (فلوجه، موصل و رقه) مورد حمله قرار گرفته و در تقلا است تا شهر «سرت»، به عنوان پایگاه اصلی اش در لیبی را حفظ کند.

فلوجه صحنۀ شدیدترین درگیری ها است. ارتش عراق و شبه نظامیان شیعه، با پشتیبانی حملات هوایی امریکا، در تلاش اند که داعش را از شهر بیرون برانند. فلوجه به مدت یک سال تحت محاصرۀ این نیروها بوده و بنا به تخمین، 30 هزار شهروند غیرنظامی در آن به دام افتاده اند که خطر بروز یک فاجعۀ انسانی را دارد. در بهاصطلاح «کریدور بشردوستانه» ای که ارتش عراق برای کمک به فرار شهروندان غیرنظامی ایجاد کرده، مردان و پسران را به عنوان جنگجویان بالقوۀ داعش بازداشت می کنند. ساکنین سنی مذهب شهر فلوجه دلیل خوبی دارند که نسبت به سرنوشت خود بیمناک باشند. پس از این که اخیراً نیروهای اکثراً شیعه و حامی حکومت بغداد، شهرهای «رمادی» و «تکریت» را از دست داعش بیرون آوردند، صدها هزار تن از شهر بیرون رانده شدند و جمعیت سنی شهر با اقدامات تلافی جویانۀ خشنی رو به رو شد.

نبرد فلوجه یک راه میانبُر مفید برای رژیم شیعی بغداد است. «منطقۀ سبز»- که حکومت مرکزی در آن واقع شده- دو بار طی ماه های اخیر با شورش شیعیان فقیر در اعتراض به فساد و ناتوانی حکومت از تأمین برق و سایر خدمات ضروری رو به رو شد. رژیم «حیدر العبادی»، نخست وزیر عراق نیز تحت فشار قرار گرفته تا از حملات مرگبار بیشتر بمب گذاران انتحاری داعش در نواحی فقیر شیعه نشین- که ظاهراً از فلوجه می آیند- جلوگیری کند.

دو سال از زمانی می گذرد که داعش با اشغال موصل، پس از تسخیر فلوجه در 40 مایلی غرب بغداد، به تیتر اخبار جهان مبدل شد. داعش، با کاروانی از خودروهای تندرو و ستیره جویانی که طی سال ها جنگ به دنبال تهاجم و اشغال عراق به دست امریکا در سال 2003 سخت تر شده بودند، جهان غرب را با دستاوردهای خیره کنندۀ خود مبهوت کرد.

فلوجه مدت های مدیدی محل تمرکز مقاومت در برابر رژیم بغداد بوده است. سال 2004، نیروهای امریکایی دوبار این شهر را در نوردیدند که هزاران کشته برجای گذاشت و شهر را به ویرانه ای مبدل کرد. نافرمانی جمعیت سنی شهر، شرایط را برای موفقیت حیرت آور داعش در تسخیر فلوجه در سال 2014 فراهم آورد. نفرت عمیق سنی ها از رژیم زیر سلطۀ شیعه ها در بغداد، به این معنی بود که برخی از مردم سنی در بدایت امر تا درجه ای از حاکمیت داعش استقبال یا با آن مدارا خواهند کرد. سنی ها از فرط استیصال امیدوار بودند که با این کار، به آزار و اذیت های رژیم شیعی پایان داده شود و «ثبات» و «نظم و قانون» به ارمغان بیاید.

بمب گذاران انتحاری

در ابتدا توحش و جنایات بی حد و مرز داعش، بخش بیشتری از نیروهای ارتش عراق را وحشت زده و روحیه شان را تضعیف کرد، به طوری که اغلب از میدان نبرد می گریختند. اما این تاکتیک های تروریستی دیگر کارامد نیستند. از آن جا که تمامی ارتش های ضدّ داعش اکنون برای مقابله با بمب گذاران انتحاری داعش بهتر تعلیم یافته اند، در نتیجه داعش به سمت سلاخی و کشتار شهروندان غیرنظامی بیگناه بیشتری چرخش کرده است. داعش هنوز توانایی سازماندهی دوباره و تهاجم را از خود نشان می دهد، اما نسبت به گذشته جنگجویان بیشتری را دارد از دست می دهد. با این حال «خلافت» خودخواندۀ داعش، همچنان ناحیۀ وسیعی است با نیروهای متفرق دشمن، و به بیان دیگر: صحنۀ نبرد رقبا.

رژیم ترکیه در جنوب کشور درگیر یک جنگ داخلی اولیه با واحدهای «پ.ک.ک» است و از قطع دسترسی داعش به دنیا سر باز می زند. «نیروهای سوریۀ دمکراتیک»- به رهبری «یگان های دفاعی خلق» (ی.پ.گ) و با پشتیباتی حملات هوایی امریکا- اخیراً حمله ای را به شهر «منبج» در غرب رود فرات و نزدیکی مرز ترکیه سازمان دادند تا مانع حمل و نقل اسحله و جنگجویان داعش به آن سوی مرز شوند. هدف نهایی از این حمله، عبارت است از  بیرون راندن داعش از «رقه». در عین حال ارتش عراق نیز همراه با پشتیبانی هوایی روسیه از جنوب شرقی در حال پیشروی به سوی پایتخت خلافت خودخواندۀ گروه داعش است.

تمامی این مانورهای نظامی، نشان دهندۀ تخاصمات عمیق میان قدرت های خارجی و متحدین منطقه ای آنان است. برای تمامی نیروهای درگیر نبرد با داعش- پیشمرگه های کرد، ی.پ.گ، ارتش عراق، شبه نظامیان شیعه و امریکا- این مسأله که چه کسی موفق خواهد شد جای حاکمیت داعش را بگیرد، به اندازۀ فتح قلمرو اهمیت دارد. امریکا مصمم است مانع از آن شود که شبه نظامیان شیعه و مستشاران نظامی ایرانی آن ها شهر فلوجه را تسخیر کنند، چرا که این امر دستاورد برجسته ای برای ایران، به عنوان قدرت شیعی منطقه ای و مخالف اصلی امریکا در خاورمیانه، به شمار خواهد رفت.

از منظر تمامی طرفین درگیری، فلوجه در حکم تمرین نهایی برای یک نبرد بالقوه بزرگ تر، یعنی تسخیر موصل به عنوان دومین شهر بزرگ عراق است. بمب افکن های امریکا و نیروی زمینی پیشمرگه های متحد امریکا در تدارک برای بازپس گیری دومین شهر بزرگ عراق، مشغول هدایت تهاجمی به داعش در شمال عراق هستند. حتی اگر داعش تار و مار هم شود، اما این الزاماً به معنی پایان کار این سازمان نیست، بلکه می تواند به یک جنبش تروریستی دیگر استحاله پیدا کند. محبوبیت سایر گروه های سلفی، نظیر جبهۀ النصره، شاخۀ سوری القاعده، در بین عرب های سنی سوریه رو به رشد است. گروه هایی از این دست در بین عرب های سنی خاک حاصلخیزی برای رشد خواهند یافت، چرا که سنی ها به عملیاتی نظیر تهاجم به فلوجه به چشم پاکسازی قومی برای بیرون ریختن سنی ها از عراق نگاه می کنند. به گفتۀ یکی از دیپلمات های امریکا، سنی ها در «جزایر هراس» عراق به سر می برند.

حاکمیت تروریستی داعش

داعش نشان داده که به هیچ رو راه حلی برای مقابله با وضعیت استیصال و درماندگی پیش روی سنی ها ندارد. حاکمیت تاریک اندیش و قرون وسطایی داعش در تمامی شهرهایی که تسخیر می کند، حتی به ابتدایی ترین نیازهای طبقۀ کارگر و فقرای سنی پاسخ نمی دهد و برخورد بربرمنشانۀ آن با اقلیت ها، دیگران را نیز دفع می کند. از زمان تسخیر شهر «سرت» به دست گروه داعش، بیش از 80 هزار نفر از این پایگاه اصلی داعش در لیبی گریخته اند. فوریۀ سال 2015 بود که داعش در این شهر 21 مسیحی را سر برید.

با پیشروی شبه نظامیان متحد «حکومت وحدت» (حکومت مورد پشتیبانی سازمان ملل) از «مصراته» در غرب لیبی و نظامیانی از شرق، داعش اکنون برای حفظ «سرت» در حال مبارزه است. اما حتی اگر این نیروها داعش را از «سرت» بیرون کنند، بسیاری از مردم لیبی نگران خواهند بود که این تنها به معنی بازگشت به درگیری های سابق کشور باشد. «پارلمان» لیبی در شهر «طُبرُق» از همکاری با حکومت مورد حمایت سازمان ملل در «طرابلس» امتناع ورزید و شبه نظامیان شاید برای کنترل بنادر نفتی لیبی به جان هم بیفتند.

با این وجود دور کنونی پیشرفت نظامی علیه داعش، همچنان یک کشتار خونین دیگر به حساب می آید که از تهاجم و اشغال نظامی عراق به دست امریکا سرچشمه می گیرد. نیروهای اشغالگر امریکا در مواجهه با مخالفت های عمومی در عراق، به اختلافات فرقه ای برای «تفرقه انداختن و حکومت کردن» دامن زدند و بعدتر سیاست پشتیبانی و حمایت از اپوزیسیون فرقه ای مسلح در برابر دیکتاتور سوریه، بشار اسد را در پیش گرفتند. به همین ترتیب قدرت های ناتو قاطعانه به سرنگونی مسلحانۀ رژیم کلنل قذافی کمک کردند تا منافع امپریالیسم غرب را پیش ببرند، که همین امر کشور را به کام هرج و مرج خونبار کشاند.

یکی از منابع رشد داعش که غرب علاقه ای ندارد سلاحش را به سوی آن نشانه بگیرد، دولت های ارتجاعی خلیج و سایر رژیم های سنی هستند که به تأمین مالی و تغذیۀ جنبش های جهادی یاری می رسانند. «پتریک کوبرن»، خبرنگار کهنه کار در امور خاورمیانه، اخیراً نوشت: «دولت های امریکا و اتحادیۀ اروپا، نخواسته اند که وجود پیوند میان تروریسم و متحدین سنی استراتژیک خودشان را، نظیر عربستان سعودی، سلطنت های خلیج، ترکیه و پاکستان، تصدیق کنند».

بر پایۀ سرمایه داری و حاکمیت نخبگان ارتجاعی و نیروهای فرقه ای، بروز تنازعات بیشتر و فجایع انسانی در خاورمیانه اجتناب ناپذیر خواهند بود. تنها طبقۀ کارگر منطقه، در اتحاد با کارگران همه جای جهان است که می تواند راهی برای بُرون رفت بیابد.

پتانسیل چنین چیزی به روشنی در جریان بهاصطلاح «بهار عربی» نشان داده شد؛ یعنی زمانی که جنبش های توده ایِ برآمده از چندین دهه دیکتاتوری، دیکتاتورها را سرنگون کردند، اما فاقد یک رهبری کارگری بودند که بتواند توده ها را به طور موفقیت آمیزی در مبارزه علیه مستبدین محلی و نظام سرمایه داری بسیج کند. ضدّ انقلاب، با حمایت قدرت های غربی، توانست دست بالا را پیدا کند.

با این وجود طبقۀ کارگر منطقه، علیرغم این تلخ ترین تجارب، یک بار دیگر مسیر مبارزۀ مردمی علیه دیکتاتورها و تمامی نیروهای فرقه ای را پیش خواهد گرفت. آن چه برای دفاع از تمامی اقلیت ها، ارائۀ برنامه ای سوسیالیستی برای سرنگونی رژیم های متعفن، دفع امپریالیسم و بازسازماندهی سوسیالیستی و دمکراتیک جامعه نیاز داریم، جنبش مستقل و متحد طبقۀ کارگر است.

۱۵ ژوئن ۲۰۱۶

سایت میلیتانت militaant.com

میلیتانت

سایت گرایش مارکسیست های انقلابی ایران